بیماری پارکینسون چیست؟
این بیماری پس از آلزایمر معمول ترین بیماری مخرب اعصاب به شمار می رود! به طور مختصر می توان گفت بیماری پارکینسون یکی از انواع بیماری های نورولوژیک است که فرد مبتلا به آن به تدریج توانایی جسمی و روحی خود را از دست داده و در صورت عدم انتخاب راهکار درمانی مناسب با سرعت بیشتری بر شدت علائم آن افزوده می شود. سیر بیماری پارکینسون پیشرونده است و منجر به کاهش تدریجی عملکرد فرد می شود.
بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) یا PD، برای اولین بار توسط دانشمند بریتانیایی دکتر جیمز پارکینسون در سال ۱۸۱۷ میلادی توصیف شد. دکتر جیمز پارکینسون این بیماری را فلج لرزان نامید اما در اصل تمامی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون لرزش ندارند.
گفتیم که بیماری پارکینسون از شایع ترین بیماری های مخرب اعصاب به شمار می رود. همانطور که می دانید مغز که بخشی از سیستم اعصاب است خود از بخش های مختلفی تشکیل شده است. ساقه مغز بخشی از مغز است که در قسمت پایینی مغز قرار دارد و خود در بر گیرنده مغز میانی، پل مغزی و بصل النخاع می باشد. درون ساقه مغز منطقه کوچکی تحت عنوان ماده جسم سیاه وجود دارد که در تنظیم حرکات بدن نقش دارد. در بیماری پارکینسون، سلول ها در جسم سیاه، ساخت دوپامین (یعنی ماده ی شیمیایی که در مغز به ارتباط سلول های عصبی کمک می کند) را متوقف می کنند و در نتیجه دوپامین کاهش می یابد. با از بین رفتن سلول هایی که ترشح دوپامین را به عهده دارند مغز پیام های لازم در مورد چگونگی حرکت و زمان حرکت را دریافت نمی کند و این امر باعث از بین رفتن تدریجی کنترل عضلات می شود. بنابراین در این بیماران ممکن است حرکاتی مانند حرف زدن، نوشتن ،کارکردن، لباس پوشیدن و حتی پلک زدن به کندی انجام گیرد.
بیماری پارکینسون در واقع یک اختلال مغزی پیشرونده است بدین معنا که تغییرات داخل مغز در طول زمان ادامه دارند. علائم و نشانه های بیماری پارکینسون در ابتدا خفیف هستند و گاهی اوقات ممکن است نادیده گرفته شوند و به تدریج با پیشرفت سیر بیماری علائم تشدید می شوند. ارزیابی وضوح ذهنی، عملکرد، رفتار و خلق و خوی ،فعالیت های روزمره زندگی و حرکت در هر مرحله از بیماری می تواند به تعیین بهترین درمان کمک کند.
نشانه های این بیماری معمولا از ۵۵ تا ۶۰ سالگی به بعد پدیدار می شوند اما احتمال بروز در افراد جوان تر نیز وجود دارد. همینطور داشتن یک عضو از خانواده که مبتلا به پارکینسون باشد اندکی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
علائم بیماری پارکینسون
به طور مختصر علایم بالینی این بیماری و در واقع نشانه های متمایز این بیماری عبارتند از:
-- لرزش یا ترمور(در حین استراحت)
-- کندی حرکت
-- سفتی یا رژیدیتی و خشکی اندام ها
علاوه بر اینها علائم دیگر نیز وجود دارد که ممکن است در همه ی این افراد مشاهده نشود اما در صورت وجود، ارزیابی و درمان و توانبخشی آنها حائز اهمیت است. از جمله ی این علائم میتوان مواردی همچون:
-- بی قراری در خواب و یا خستگی در طول روز
-- صدای یکنواخت و یا لکنت زبان
-- دشواری در بلع
-- مشکلات حافظه گیجی یا زوال عقل
-- پوست چرب
-- یبوست و….را نام برد.
علت ابتلا به بیماری پارکینسون (اتیولوژی)
دلیل یا دلایل اصلی ابتلا به این بیماری هنوز ناشناخته است اما در سال های اخیر تحقیقات مختلف نشان دهنده ی تاثیر فاکتور هایی از جمله ژنتیک، عوامل محیطی و عادات تغذیه ای می باشد. محققان متوجه شده اند که جهش های ژنتیک خاص می تواند باعث ابتلای فرد به بیماری پارکینسون شود. در واقع تغییرات ایجاد شده در برخی ژن های خاص می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد هر چند که این تغییرات ژنتیک با ریسک پایینی همراه است و این عامل در موارد نادر باعث ابتلا به این بیماری می شود .
قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا فاکتورهای محیطی می تواند ریسک ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد اما این ریسک نیز به نسبت کم و ناچیز است. در واقع به نظر می رسد حشره كش‌ها خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. احتمال ابتلا به این بیماری در افراد مبتلا به دیابت نوع دو بیشتر است. رژیم غذایی مدیترانه‌ای كه شامل انواع سبزی، میوه و حبوبات است خطر ابتلا به بیماری پاركسیون را كاهش می‌دهد.
پیش بینی می شود مصرف زیاد چربی های حیوانی به عنوان یک عامل خطر ساز برای ابتلا به بیماری پارکینسون باشد در صورتی که حبوبات، آجیل، سیب زمینی، سبزیجات و گوجه این امکان را کمتر می سازد. در مجموع لازم است تحقیقات زیادی برای شناسایی فاکتورهای تاثیرگذار بر ابتلا به بیماری پارکینسون انجام شود.
بهبود پارکینسون با ورزش
اخیرا در آمریكا برای مقابله با این بیماری از شیوه ورزش درمانی استفاده می شود. محققان می گویند كه تركیب حركات بدنی با تفكر لازم برای حركت دادن عضلات سبب كند شدن روند پیشروی بیماری پاركینسون می شود. بیمارانی نیز كه از روش ورزش درمانی استفاده كردند ، گفتند كه ورزش سبب بهتر شدن حالشان می شود.
در تمرین های ورزشی برای مبتلایان به پاركینسون بر حركاتی برای سوزاندن كالری و تقویت عضلات تحتانی و ناحیه شكم تمركز می شود زیرا این عضلات عامل ثبات بخشیدن به بدن انسان است. با حرکات اصلاحی و آبدرمانی کمک بسیاری میتوان کرد برای تقویت عضلات و کند شدن بیماری پارکینسون. ماساژ درمانی راه دیگریس برای افزایش گردش خون در عضلات و دفع اسپاسم های ناشی از این بیماری.
نکات مهم:
-- مصرف به موقع و دقیق دوزهای تعیین شده داروهای تجویز شده از سمت پزشک متخصص مغز و اعصاب،( از جمله لوودوپا Levodopa، مادوپار Madopar، پرامی پکسول، رستین و ...).
-- مصرف زیاد آنتی اکسیدانها، میوه ها و سبزیجات به منظور تامین مواد معدنی و سم زدایی بدن فرد.
-- نگه داشتن سطح گلوکز خون، یعنی افت خون یا بالارفتن قند خورن را دقت داشته باشیم. پرهیز از مصرف غذاهای با درصد کربوهیدرات بالا.
-- سنجش میزان هموسیستئین خون، بالا رفتن این ماده می تواند سمی باشد که در بیماران پارکینسون مشاهده شده است.
-- ویتامین های گروه B بویژه B6، B12 و همچنین فولیک اسید و روی می تواند سطوح هموسیستئین را پایین بیاورد.
-- مصرف امگا-3 برای کاهش التهب بسیار موثر می باشد لذا مصرف ماهی (قزل آلا، ساردین، تن و ...) بسیار مفید است.
-- مصرف مکمل های حاوی ویتامین D و منزیوم هم بسیار کمک بخش است از توصیه های متخصص تغذیه در راستای تغذیه ایده آل حتما بهره بگیرید.
-- انجام ورزش های منظم و با شدت سبک توصیه می شود.
-- در برنامه توانبخشی فرد مبتلا به پارکینسون بایستی تمامی فاکتورهای مرتبط با سلامت فیزیکی در نظر گرفته شود. یعنی تمرینات قدرتی، کششی، هوازی و ترکیبی حتما در برنامه باشد و فقط به یک فاکتور جزئی توجه نشود.
-- انجام تمرینات تعادلی و کنترل پوسچر بسیار ضروری مکی باشد.
-- نکته بسیار مهم این است که نمرینان مولتی تسک یعنی انجام یک حرکت فیزیکی و همزمان انجام یک تمرین شناختی اثرات مفیدی برای فرد دارد.
-- سعی کنید در سالن ورزش از موسیقی های ریتمیک استفاده کنید. حرکات موزون و ریتمیک می تواند اثر بخشی خوبی داشته باشد.
-- از تمرینات گروهی استفاده کنید چراکه هم افزایی دارد و اثرات گروه می تواند کمک بخش باشد.
-- در نظر بگیرید شناخت آستانه خستگی فرد بسیار مهم است چراکه نباید زیاد خسته شوند از طرفی نباید شدت تمرین هم بسیار سبک باشدکه ارتقا را در سطح عملکرد مشاهده نکنیم. حرکت روی مرز خستگی با ریکاوری مناسب ضروری می باشد.
-- افزایش انگیزش و بالا نگه داشتن آن بسیار مهم است. بالا نگه داشتن امیدواری و میل به بهبودی باید توسط درمانگر به فرد تزریق شود و اجازه ناامیدی به فرد داده نشود.
-- مصرف نوشیدنی های حاوی مولتی ویتامین و ویتامین c به همراه آب در هنگام ورزش می تواند از خستگی زودرس نسبتا جلوگیری کند.
-- جلوگیری از بروز افسردگی، چراکه بالانس سیستم اتونومیک فرد بهم بریزد و علائم افسردگی دیده شود درمان بسیار سخت خواهد شد. می توان از متخصصین حوزه روانشناسی بهره برد.
-- از همراه بیمار غافل نشوید چرا که آنان هم نیاز به کمک دارند. در بسیاری از مواقع همراه بیمار نیز دچار مشکلات اعصاب و ناراحتی های روحی و افسردگی می شود.
دکتر فرزاد اشرافی، نورولوژیست، استاد دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی
دکتر حمزه اکبری، فیزیولوژیست ورزشی، متخصص ورزش و حرکت، عضو هئیت علمی دانشگاه
مقالات مرتبط:
اسپوندیلیت انکیلوزان
بیماری ALS
آتروفی عضلات(تحلیل رفتن عضلات)
سندروم تکانشی دست چیست؟
میوپاتی عضلانی چیست؟
