اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات (به انگلیسی: Ankylosing spondylitis) عبارت است از یک بیماری مفصلی پیشرونده، مزمن و خودایمنی که اغلب ستون فقرات و استخوان‌های لگن را درگیر می‌سازد. بیمار به دلیل التهاب و سفتی ستون فقرات ممکن است حالت «خم شدن به جلو» داشته باشد. التهاب به ویژه ناحیه خاجی-تهیگاهی Sacroiliac مفاصل لگن، ستون مهره‌ای کمری، سینه‌ای و گردنی را درگیر میکند. مردان بیشتر مبتلا می‌گردند و شروع بیماری معمولاً در اواخر دهه دوم یا اوایل دهه سوم زندگی است.علائم بیماری
علائم اصلی کمردرد وسفتی ستون فقرات است ولی بیماری میتواند موجب التهاب مفاصل دیگر مانند ران، زانوها و مچ پا بشود (خشکی مفاصل صبحگاهی). این بیماری میتواند باعث ایجاد درد در کف پا شود که با راه رفتن بدتر میشود. گاهی اسپوندیلیت آنکیلوزان باعث درگیری چشم، قلب و ریه نیز میشود. HLA-B۲۷ در ۹۰٪ بیماران وجود دارد.
- کمردرد: کمردرد مهمترین علامت اسپوندیلیت انکیلوزان است. درد ابتدا در پایین کمر احساس میشود و در اوایل خفیف است ولی بتدریج در عرض چند ماه شدید میشود. درد ممکن است در پشت باسن احساس شده و به پشت ران ها انتشار پیدا کند. درد میتواند در یک طرف باسن باشد یا در دو طرف احساس شود. سرفه و زور زدن شدت درد را بیشتر کرده و استراحت آنرا کمتر نمی‌کند. گاهی درد فرد بیمار را از خواب بیدار میکند و برعکس، حرکت و ورزش ممکن است موقتاً شدت درد را کم کند. این وضعیت برعکس کمردرد های معمولی است. درد در صبح ها بعد از برخاستن ار خواب بیشتر است و بتدریج در طول روز بهتر میشود.
- خشکی کمر: خشکی و محدودیت در حرکات کمر در صبح ها بیشتر است و در طول روز بهتر میشود. بتدریج با جوش خوردن مهره ها در ستون فقرات انعطاف‌پذیری ستون مهره کم شده و بیمار نمی‌تواند خوب به جلو خم شود.
- کیفوز: افزایش قوس ستون مهره بصورت کیفوز یا خم شدن به جلو از علائم بیماری در مراحل پیشرفته است.
تشخیص و درمان
علائم بالینی شامل خشکی صبحگاهی، گاهی اوقات آرتریت التهابی مفاصل زانو و هیپ و سایر مفاصل، خم شدن سر و گردن بیمار به جلو و ایراد در راست نگهداشتن سر و گردن، وتب خفیف می‌باشند. در تست شوبر از محاذات ستیغ خاصره در پایین کمر نقطه‌ای علامت گذاری می شودو ۱۰ سانتیمتر بالاتر از آن نقطه دیگری علامت گذاری میشود، سپس از بیمار خواسته میشود به جلو خم شود و در این حالت مجدداً فاصله بین این دو نقطه اندازه‌گیری میشود در فرد سالم این فاصله از ۱۳ سانتیمتر بیشتر خواهد بود (تست شوبر منفی) در حالی که در فرد مبتلا به التهاب مهره خمیده، این فاصله از ۱۳ سانتیمتر بیشتر نخواهد شد (تست شوبر مثبت). در رادیوگرافی روبروی ستون فقرات و ناحیه خاجی-تهیگاهی حالت منحصربه‌فردی در موارد پیشرفته بیماری دیده میشود که در آن جسم مهره‌ها از طرفین به یکدیگر متصل شده‌اند (ستون مهره‌ای خیزرانی bamboo spine). در آزمایش خون نیز در موارد حاد بیماری افزایش ESR و CRP را داریم. آنتی‌بادیHLA-B27 در خون بیش از ۹۰٪ بیماران وجود دارد.
درمان شفابخش نیست بلکه در جهت کاهش درد وعلائم است. درمان با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، سولفاسالازین، ویتامین D و داروهای سرکوبگر ایمنی است. فیزیوتراپی نیز مفید است.
