بازتوانی ورزشی بعد از سکته

سکته مغزی و رابطه ورزش با آن:


تقریبا ۵۰ درصد کسانی که از سکته مغزی جان به‌درمی‌برند دچار مشکلات و اختلالات حرکتی دائمی در زمینه حفظ تعادل در حالات و وضعیت‌های مختلف و عدم‌توانایی جهت ایستادن و راه رفتن به تنهایی و بدون‌کمک گرفتن از دیگران و همچنین عدم‌توانایی جهت انجام فعالیت‌های روزمره زندگی از قبیل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام رفتن و… هستند که برای غلبه بر این مشکلات و نقایص نیازمند برنامه‌های توانبخشی درهمان روزهای ابتدای سکته هستند؛ به‌طوری که، این عدم‌استقلال و وابستگی را به حداقل می‌رساند. با این حال، حدود و میزانی که حرکت درمانی، پیامدهای پس از سکته مغزی را بهبود می‌بخشد برای بیماران مختلف متفاوت است.
یکی از اصولی که باید به آن توجه داشت این است که انجام تمرینات کششی و تقویتی روی مفاصل و تاندون عضلات برای حفظ دامنه حرکتی مفاصل و کم‌کردن سفتی عضلات در این بیماران است که با این‌کار می‌توان میزان معلولیت بیماران را کم و به استقلال آنان کمک کرد.
یکی دیگر از اصول مهم در مورد کار با این بیماران و اصولاً توانبخشی این بیماران تأکید بر استفاده از سمت مبتلاست. بنابراین از همان ابتدا باید به بیمار تأکید کرد که سعی کند از دست و پای سمت مبتلای خود استفاده کند، حتی اگر این کار با سختی و دشواری و به‌صورت ناشیانه انجام شود، که برای این کار، می‌توان مثلا سمت سالم بیمار را مهار کرد و او را مجبور کرد که از سمت مبتلا استفاده کند. البته برای شروع این کار باید با استفاده از یکسری تکنیک‌های خاص، سمت مبتلا را برای حرکت کردن آماده کرد. انجام این کار باید توسط یک فرد متخصص صورت پذیرد و بعد از اندکی بهبود می‌توان این کار را به خانواده بیمار آموزش داد. تمرینات انجام شده مبتنی بر وضعیت‌های عملکردی و همسو با فعالیت‌های روزمره زندگی بیمار می باشد؛ یعنی اینکه مثلا اگر هدف ما دادن حالت‌ها و وضعیت‌های مختلف به بیمار است باید از سطوح پایین‌تر که نشستن است شروع کنیم و بعد سراغ سطوح بالاتر یعنی دو زانو ایستادن برویم. وضعیت‌های عملکردی روزمره شرح داده شده در بالا عبارتند از: حفظ تعادل در وضعیت نشسته، درازکردن دست و گرفتن اشیا، برخاستن از روی صندلی، حفظ تعادل در وضعیت ایستاده و بالاخره راه‌رفتن. این عملکردهای پایه در مورد هر بیمار ارزیابی شده و تمرینات عملکردی مناسب با توجه به وضعیت بیمار، طراحی و اجرا می شود. در مراحل اولیه ممکن است استفاده از برخی وسایل کمکی مثل واکر به‌ویژه در مورد راه‌رفتن، ضرورت پیدا کند.
اصل مهم در انجام این تمرینات تکرار زیاد است چون با تکرار زیاد است که مغز می‌تواند تا حدودی عملکرد منطقه آسیب‌دیده ناشی از سکته را جبران کند. نکته دیگر در بیماران سکته مغزی، مشارکت اطرافیان در توانبخشی بیمار است. درمانگر نحوه انجام تمرینات را به اطرافیان بیمار آموزش می دهد تا با این کار آنها را در درمان بیمار سهیم کند، زیرا تمرینات درمانگر و توانبخشی زمانی موفق است که با شدت بالا و تکرار زیاد انجام شود و در این صورت است که بهبود حاصل می‌شود. بر این اساس، نباید تمرینات درمانی فقط مختص به زمان بستری بودن بیمار در بیمارستان باشد بلکه تمرینات باید در منزل نیز توسط درمانگر و اطرافیان ادامه یابد.
به طور کلی فعالیت بدنی سبب می شود استقلال از دست رفته و همچنین عدم توانایی در انجام فعالیت های روزمره زندگی در مبتلایان به سکته مغزی ارتقا یابد و بیمار دوباره به اجتماع برگردد و این در صورتی محقق می شود که انجام و تکرار زیاد تمرینات تداوم داشته باشد.


دکتر فرزاد اشرافی، نورولوژیست، استاد دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی
دکتر حمزه اکبری، فیزیولوژیست ورزشی، متخصص ورزش و حرکت، عضو هئیت علمی دانشگاه

مقالات مرتبط:

بهبود پارکینسون با ورزش

ورزش درمانی بعد از عمل دیسک کمر

آب درمانی بعد از تعویض مفصل

کاهش علائم ام اس با ورزش

بیماری ALS



طراحی و برنامه نویسی توسط دپارتمان انفورماتیک شرکت بین المللی رکسان